Mindrolling Dzietsün Khandro Rinpocze
Ta instrukcja pochodzi z kompletnego cyklu nauk o nyndro Ati Zabdon, udzielonych przez Dzietsün Khandro Rinpocze w 2012 roku w Mindrolling Lotus Garden, w ramach sekcji poświęconej wadżrajanie na corocznym odosobnieniu. Ten dokument jest przeznaczony do indywidualnego użytku i nie może być w żaden sposób rozpowszechniany ani kopiowany.
Ołtarz jako pole zasługi i wsparcia dla praktyki
Wiedzcie, że ołtarz jest polem zasługi, a pole zasługi jest najważniejszym wsparciem dla waszej ścieżki praktyki.
Najważniejszym aspektem każdego rodzaju praktyki jest umysł. Wznoszenie ołtarzy nie jest konieczne do praktykowania medytacji czy ujarzmiania umysłu. Ale ścieżka wadżrajany jest delikatną i jednocześnie zręczną metodą ćwiczenia umysłu przy użyciu niezwykle precyzyjnych i wymagających skrupulatności metod. W wadżrajanie każda recytacja, rytuał czy symbol muszą być widziane jako sposób ćwiczenia esencji umysłu: uważności i świadomości.
Zatem przed rozpoczęciem praktyk wstępnych wadżrajany, ważne jest, żeby poprawnie urządzić ołtarz. Wiadomo, że wszystko, co tworzycie, jest przede wszystkim projekcją umysłu, jednak jako że doświadczenia relatywne wciąż mają moc przeszkadzania czy wpływania na was, pole zasługi i przedmioty wsparcia odgrywają nadal ważną rolę.
Patrząc z tej perspektywy, musimy właściwie zrozumieć znaczenie względnych punktów odniesienia. Wasza szczodrość na przykład, nadal zależy od aktu dawania i od istot, którym dajecie. Sama wasza osoba stanowi punkt odniesienia w procesie transformacji przywiązania do ego drogą szczodrości. Tam, gdzie nie zrodziła się jeszcze w pełni czystość trzech aspektów, pojęcia podmiotu, przedmiotu i działania są bardzo istotne. Z tego powodu dyscyplina i uszanowanie formy praktyki – poprawnej recytacji i wizualizacji, właściwego sposobu utrzymania umysłu i jego punktów odniesienia – są bardzo ważne. Miejsce i warunki praktyki oraz samo pole zasługi, zawierające odpowiednie symbole, również są ważne.
Przygotowanie ołtarza
Wydaje się, że wciąż jest jeszcze wiele do nauczenia się o tym jak przygotować ołtarz. Zrobienie wszystkiego według własnych idei może być ładne, ale niekoniecznie poprawne. Niektóre ołtarze, nawet w najlepszych domach, bywają całkiem ubogie: ołtarz stoi pod łóżkiem, na nim obrazek, miseczki ofiarne i młynek, wszystko na taborecie, plastikowe pojemniczki po keczupie z Burger King zamiast miseczek ofiarnych. Jak żałosne musi być czyjeś życie, skoro sam pija z kryształowych kieliszków, a do składania ofiar na ołtarzu przeznacza plastikowe pojemniki? Niestety, kiedy mowa o składaniu ofiar, wygląda na to, że waszym umysłom brak szczodrości. Pomyślcie o tym i naprawdę postarajcie się zmienić swoje podejście. Wiedzcie, że ołtarz jest polem zasługi, a pole zasługi jest najważniejszą podporą dla waszej ścieżki praktyki.
Ołtarz jest obrazem waszego oddania. Powinien znajdować się w centralnym miejscu waszego domu. Wasz najlepszy mebel, stojący w najważniejszym miejscu waszego domu, powinien być ołtarzem. Niektórzy członkowie rodziny mogą się sprzeciwiać, to się zdarza, ale najczęściej nie macie tego problemu. Dzieci dorastają i wyprowadzają się z domu rodziców, rodzice starzeją się i umierają, małżonkowie się rozstają. To odpowiedni moment na przeorganizowanie przestrzeni w taki sposób, by znalazło się w nim miejsce dla ołtarza, który jest źródłem schronienia i polem zasługi.
Każdy ołtarz powinien być możliwie najpiękniejszy. Zazwyczaj ołtarz ma dwa albo trzy poziomy. Na pierwszym poziomie ustawiamy ofiary. Wyżej zazwyczaj jest posążek. Na najwyższym poziomie znajdują się teksty, pod nieobecność Buddy teksty zastępują Buddę. Upewnijcie się, że u was na ołtarzu poziomy są zorganizowane właściwie.
Każdy, najprostszy nawet ołtarz może mieć kilka stopni. Niektórzy mnisi i mniszki, udający się na odosobnienie w jaskini na odludziu, pięknie dekorują swoje ołtarze, używając zwykłych desek, cegieł i papieru do pakowania prezentów. Nie mają pieniędzy na kupno brokatu czy pięknych tkanin, więc owijają deski i kamienie kolorowym papierem, aby wyglądały na ołtarzu jak złoto. Zbierają puszki po napojach, myją je, przycinają i używają jako miseczek do ofiarowania. Może nie mają kosztownych przedmiotów, za to mają bezpretensjonalność. I ta bezpretensjonalność jest wyrazem ich ofiar. Nawet posiadając niewiele, można się zdobyć na taki wysiłek.
Symbole na ołtarzu
Na ołtarzu powinny się znajdować symbole ciała, mowy i umysłu Trzech Klejnotów. Posążek Buddy Siakiamuniego, jeden albo więcej tomów tekstów Dharmy, stupa Kadam to podstawowe symbole na ołtarzu – zawsze muszą być czyste.
Można powiedzieć, że są dwa rodzaje ołtarzy. Pierwszy – prosty: święte miejsce w waszym domu z symbolami Trzech Klejnotów. To może być półka na książki, wyższy stół albo tradycyjny ołtarz. Z jednym poziomem czy więcej, prosty ołtarz jest zawsze wysoki, a jego podstawa sięga wysokości piersi lub wyżej. Na tym poziomie zazwyczaj stawiamy ofiary. Wszystkie symbole umieszczamy jeszcze wyżej, na przykład na obłożonych papierem pudełkach. Na ołtarzu o dwóch poziomach, symbole ciała, mowy i umysłu znajdują się na drugim albo nawet na wyższym poziomie.
Na każdym ołtarzu powinna się znajdować przynajmniej figurka Buddy Siakiamuniego. Nieważne, jakiego macie jidama albo jakie inne posążki posiadacie, dla praktykującego jest ważne, żeby zdobyć formę przedstawiającą Siakjamuniego, pierwszego nauczyciela.
U tych z nas, którzy praktykują buddyzm tybetański, drugi na ołtarzu mógłby być posążek Padmasambhawy, który jest drugim buddhą. Jeśli nie macie posążków, weźcie oprawioną fotografię albo tankę przedstawiającą dwie postacie: Buddę i Padmasambhawę. Na ołtarzu dedykowanym praktyce wadżrajany powinien się znaleźć symbol waszego jidama albo innego bliskiego wam bóstwa.
Dlaczego trzeba wypełnić posążek
Żaden posążek nie powinien znajdować się na ołtarzu, jeśli nie jest „wypełniony”. Istnieje właściwy i niewłaściwy sposób wypełniania posążka. Nie wdając się w szczegóły, bierze się pod uwagę pięć najważniejszych punktów dotyczących wypełniania. Ważne, żeby zawierało relikwie i dharani. Relikwie nie są jakimiś starociami – nie chodzi o kawałki przedmiotów należących do każdego ze spotkanych miłych nauczycieli albo martwego wróbla. Relikwie to substancje fizycznej obecności oświeconych, którzy osiągnęli bhumi.
Najważniejsze są dharani albo mantry, które muszą być zwinięte w odpowiedni sposób. Przygotowane są one w czasie postu wykluczającego pewne pokarmy z zachowaniem ślubów milczenia, czyli w czasie praktyki krija jogi. Liturgia wypełnienia posążka i sama ceremonia wymagają oczyszczenia negatywności i poproszeniu bóstwa o „otworzenie oczu” [końcowy etap wypełniania posągu, ceremonia konsekracji] czy też ich namalowanie [tradycyjnie przed wypełnieniem posągu nie maluje się oczu a czasami nawet twarzy posągu]. Tylko wtedy można postawić posążek na ołtarzu.
Posążek okaleczony albo przedstawiający fragment sylwetki nie powinien nigdy znaleźć się na ołtarzu. Na przykład głowa buddy nie jest relikwią ani symbolem, jest ozdobą. Symbole na ołtarzu nie mają waloru sentymentalnego czy ozdobnego. Wszystko na ołtarzu jest obiektem schronienia.
Woluminy owiniętych w materiał tekstów na ołtarzu odpowiadają elementowi mowy. Jeśli to możliwe, postarajcie się zdobyć oryginalny tekst, tradycyjną sutrę, tekst z kanonu Tripitaki albo pełne nauki. Książki, takie jak „Cenne ludzkie życie”, nie są klasycznymi tekstami. Jeśli nie macie takiego tekstu, zróbcie przynajmniej kopię Sutry Pradżniparamity w 8000 wersach, owińcie ją w tkaninę i umieście na ołtarzu.
Jeśli symbole ciała, mowy i umysłu mają być na tym samym poziomie, tekst dharmy i stupa powinny być po obu stronach Buddy. Ołtarz ma lewą i prawą stronę i ważne, żeby tego przestrzegać. Tekst dharmy powinien być po prawej stronie [na prawo od prawej ręki Buddy], a stupa po lewej stronie wizerunku Buddy znajdującego się pośrodku.
Siedem miseczek ofiarnych i ich symbolika
Ofiary są pierwotnym celem tworzenia ołtarza.
Na ołtarzu mieszczącym symbole Trzech Klejnotów, powinno się składać ofiary w skupieniu i z radością. Ofiary ustawia się od prawej strony ołtarza do lewej. Po prawej stronie ołtarza, pierwsza z siedmiu miseczek zawiera wodę do picia. Ofiara symbolizująca muzykę, w ostatniej miseczce, ma być po lewej stronie ołtarza. Jedynie tak zwane „gniewne ofiary” stawia się w przeciwnym kierunku, ale zasadniczo wszystkie ofiarowania na ołtarzu są „łagodnymi” ofiarami.
Przy krawędzi poziomu ofiar ustawiamy tradycyjne ofiary: wodę do picia (argham), wodę do mycia (padjam), kwiaty (pushpe), kadzidła (dhupe), lampkę maślaną (aloke), perfumy (gandhe), jedzenie (naiwedja) i muzykę (siabda). Można też ustawić siedem – albo osiem – miseczek z wodą które, będą symbolizować te wszystkie ofiary. Najważniejsze, to pozostać skupionym i dokładnym w momencie ofiarowania i składać ofiary z pogłębionym zrozumieniem symboliki każdej z nich.
Pierwsza miseczka z wodą (argham) to woda do picia. Nalej wodę do pierwszej miseczki przywołując jednocześnie wszystkich buddów i bodhisattwów . Ofiaruj im wodę do picia. Woda do picia symbolizuje otwartość w waszym życiu na wszystkie czujące istoty:
Obym otworzył się na wszystkie istoty.
Druga miseczka z wodą (padjam) jest wodą do mycia stóp. Ten rodzaj ofiary pochodzi z jednej z najpiękniejszych do dziś tradycji hinduskich. Kiedy przybywają goście, po wejściu, obmywa się im stopy i skrapia je perfumami. Następnie są witani kwiatami, płatkami róży albo girlandami i lampkami maślanymi. Zaczerpnięcie do rytuałów wadżrajany tradycji ofiarowania wody do mycia stóp jest jeszcze jednym sposobem zwrócenia się do buddów i bodhisattwów. Symbolizuje również oczyszczenie z nawykowych skłonności i rozwinięcie w sobie pokory. Bez przywołania właściwego poglądu gdy nalewamy wodę do drugiej miseczki byłoby to tylko tradycją, elementem kultury. A więc, ofiarowując wodę do umycia stóp, myślcie:
Obym naprawdę praktykował oczyszczenie i potrafił wzbudzić w sobie pokorę.
Trzecia miseczka (pushpe) jest przeznaczona do ofiarowania kwiatów. Jeśli kwiaty są sztuczne, umieść je w miseczce ryżu. Ofiara kwiatów symbolizuje szczodry umysł.
Oby mój umysł zawsze był szczodry.
Czwarta miseczka jest przeznaczona do do ofiarowania kadzidła (dhupe). Umieść kadzidła w umytej, osuszonej i wypełnionej ryżem miseczce. W tradycji Mindrolling używa się dwóch kadzideł co symbolizuje dwie prawdy. Ofiarowanie kadzidła symbolizuje zapach etyki.
Oby moje ciało, mowę i umysł zdobił słodki zapach etyki.
Piąta miseczka jest przeznaczona na ofiarowanie lampki (aloke). Ofiarowanie lampki maślanej albo małej świeczki w miseczce ryżu czy na świeczniku symbolizuje jasność i cierpliwość w rozproszeniu niewiedzy.
Obym mógł rozproszyć ciemności niewiedzy z jasnym umysłem i cierpliwością.
Szósta miseczka jest na perfumowaną wodę (gandhe). Najlepsze perfumy to świeża woda z dodatkiem wody różanej, można też umieścić flakonik perfum w miseczce ryżu, jako symbol radosnego wysiłku.
Obym zawsze emanował entuzjazmem inspirującym innych, jak zapach tych perfum.
Siódma miseczka jest do ofiarowania jedzenia (naiwedja). Ta ofiara może być szczególnym rodzajem tormy (tyb. szialze) albo miseczką wypełnioną ciasteczkami czy czekoladą. Poprzez ofiarowanie jedzenia:
Oby mój umysł był stale karmiony wiedzą.
Ósma miseczka to ofiarowanie muzyki (siabda). Można ofiarować muzykę w postaci miseczki ryżu z niewielkim instrumentem.
Oby dźwięk prawdy rozchodził się we wszystkich kierunkach.
Te osiem miseczek reprezentuje osiem podstawowych ofiar. Dodatkowo możecie umieścić jako wyraz swoich własnych ofiar owoce, świeże kwiaty, więcej świec i tak dalej. Ofiary są pierwotną i zasadniczą przyczyną tworzenia ołtarza.
Aby dopełnić ofiarowania, należy przede wszystkim upewnić się, że na ołtarzu są wszystkie miseczki, że wybrakowane czy uszkodzone naczynie zostało zastąpione nowym. Podobnie jak w przypadku utraty zęba zastępujemy go protezą. Zadbajmy o to, żeby przypadkiem nie pojawiła się niedbałość w gromadzeniu zasługi. Pilnujcie, aby wasze zestawy do ofiarowań były kompletne.
Jeśli miseczki na ofiary są duże, odległość między nimi powinna wynosić jeden palec. Jeśli są małe, mają być oddalone o długość jednego ziarnka ryżu leżącego poziomo. Miseczki powinny stać w jednej linii. Miseczki ustawione niedbale czy nierówno zdradzają rozproszony, niedbały umysł, niezdolny do podjęcia właściwych starań na ścieżce praktyki.
Kiedy nalewacie wodę, nie rozlewajcie jej: napełnijcie miseczki do takiego poziomu, by odległość do brzegu naczynia była równa długości ziarnka ryżu. Upewnijcie się, że maślanym ozdobom na tormie, jeśli ją macie, nie grozi roztopienie; że popiół z kadzidła nie spadnie do miseczek z ofiarami, że naczynia nie są zakurzone czy brudne. Jeśli macie stałe ofiary, takie jak perfumy, ciasteczka i tak dalej, to odświeżajcie je raz w tygodniu albo tak często, żeby się nie zakurzyły. W ten sposób podtrzymacie uważność w czasie składania ofiar.
Miseczki z wodą napełnia się codziennie. Jeśli to możliwe, wylewajcie wodę z misek ofiarnych do dzbanka o zmierzchu. Oczywiście, jeśli wasz plan dnia uniemożliwia wam powrót przed zmierzchem, to wywołajcie w sobie poczucie żalu z powodu spóźnienia, ale wylewajcie wodę codziennie. Miseczki są opróżniane od lewej do prawej strony ołtarza. Umyjcie i osuszcie miseczki, rano wytrzyjcie je jeszcze raz przed złożeniem ofiar, pamiętając:
– Obym otworzył swoje życie dla wszystkich żyjących istot.
– Obym się ćwiczył w pokorze i oczyszczał nawyki i tendencje.
– Oby mój umysł zawsze był szczodry.
– Oby moje ciało, mowę i umysł zdobił zapach etyki.
– Obym z klarownością i cierpliwością rozpraszał mroki niewiedzy.
– Obym generował radosny entuzjazm inspirujący wszystkie istoty.
– Oby mój umysł był nakarmiony wiedzą.
– Oby dźwięk prawdy rozbrzmiewał we wszystkich kierunkach.
Jeśli możecie tak myśleć składając ofiarę, to jest to dobry sposób na rozpoczęcie dnia.